Təqvim
Türkiyənin məğlubiyyəti rəsmiləşdirən TARİXİ MÜQAVİLƏ
10 avqust 2021 - 22:23

Bu gün Osmanlı İmperiyasının Birinci Dünya Müharibəsində məğlubiyyətini rəsmiləşdirən rüsvayçı Sevr müqaviləsinin imzalanmasından 101 il ötür.

 

1920-ci il avqustun 10-da Fransanın Sevr şəhərində o zamankı Osmalı İmperiyası ilə qalib Antanta ölkələri arasında imzalanan müqavilə böyük ərazi itkiləri ilə yanaşı, faktiki olaraq Türkiyənin müstəqil dövlət kimi mövcudluğunu da sual altına qoyurdu.

 

Türkiyənin ağır günlərində imzalanmış həmin müqavilə Ermənistan, Yunanıstan və digər ölkələrin revanşist dairələri tərəfindən hələ də hüquqi sənəd kimi təqdim olunur. Halbuki, Sevr müqaviləsi artıq hüquqi sənəd kimi qüvvəsini itirərək Lozanna sülh müqaviləsi ilə əvəzlənib.

 

Sevr müqaviləsi ümumilikdə, 433 maddədən ibarət olsa da, əsas diqqətçəkən maddələr aşağıdakılar idi.

1. Türkiyəyə 50 min nəfərdən artıq ordu saxlamaq qadağan olunurdu.
2. Ölkənin bütün dəniz əraziləri, o cümlədən Frakiya bölgəsi Yunanıstana birləşdirilirdi.
3. Türkiyənin bütün qərb əraziləri, o cümlədən İstanbul, Ədirnə və İzmir Yunanıstan Krallığının tərkib hissəsi olurdu.
4. Türkiyə Osmanlı İmperiyasının Yaxın Şərq və Şimali Afrikadakı bütün ərazilərindən (Suriya, İraq, Livan, Kipr, Liviya, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Tunis, Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt və s.) imtina edir, həmin ərazilərdə müstəqil dövlətlər elan olunurdu.
5. Türkiyə Kilikiya bölgəsində (Alanyadan Adana yaxınlığına qədər olan ərazi) Fransanın mandatını tanıyırdı.
6. Türkiyə Kipr adasına olan iddialarından əl çəkirdi.
7. Türkiyə Ermənistanın müstəqilliyini tanıyır, Van, Qars, Ərzurum, Bitlis, Trabzon və Ağrı dağını onun tərkib hissəsi tanıyırdı.
8. Türkiyə və müqaviləni imzalayan ölkələr Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyır, onun Ermənistan və Gürcüstanla sərhədlərini öz aralarında dialoq yolu ilə müəyyənləşdirməyə çağırırdı. Əgər danışıqlar nəticə verməzsə, Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan sərhədləri Millətlər Liqasının xüsusi vasitəçi komissiyasının köməyi ilə müəyyənləşməli idi.
9. Türkiyə ərazisində payaxtı Diyarbəkir olmaqla, Kürdüstan dövlətinin yaranmasını tanımalı idi.

 

Müqaviləni Osmanlı İmperiyası (Türkiyə) tərəfindən baş vəzir (sədrzəm) Damad Fərid paşa, maarif naziri Mehmet Hadi Paşa, Dövlət Şurasının başçısı Rza Tefik bəy, İsveçrə səfiri Rəşad Halib bəy imzalayıb.

 

De-yure qüvvəyə minən Sevr müqaviləsi de-fakto heç zaman qüvvədə olmayıb. Belə ki, müqavilənin imzalanması xəbəri Ankarada Mustafa Kamal Atatürkün yaradıcısı və sədri olduğu Böyük Millət Məclisi tərəfindən qətiyyətlə pislənildi. Atatürk hökuməti müqaviləni tanımaqdan imtina etdi və rüsvayçı Sevr müqaviləsinə imza atanları vətən xaini elan etdi.

 

İstiqlaliyyət Müharibəsinin qələbəsindən sonra 1923-cü il iyulun 24-də İsveçrənin Lozanna şəhərində Türkiyə dövləti və müttəfiqlər (Böyük Britaniya, Fransa, Yunanıstan, İtaliya, Yaponiya, Rumıniya, Serb, xorvat və sloven Krallığı) arasında yeni sülh müqaviləsi imzalandı. Müqavilə ədalətsiz Sevr müqaviləsinin üstündən xətt çəkdi və müasir Türkiyənin sərhədlərini müəyyənləşdirdi.

Sosial şəbəkələrdə paylaş:
Mənbə:
© modern
Kateqoriya:
...
Azərbaycanda vətəndaşlar sağlam və təhlükəsiz formada yaşayır və yaşayacaqlar 13:28, 27 mart 2024
Qəhrəman tank komandiri 21:18, 24 mart 2024
Masallıda şəhid Sahil Babayevin xatirəsi anılıb 20:12, 21 mart 2024
“Ana, mənə az ağla” 11:49, 21 mart 2024
Masallının ümumtəhsil müəssisələrində Novruz tədbirləri 17:31, 19 mart 2024
“Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalları təqdim edilib - Masallıda 18:48, 18 mart 2024
Sərrast atıcı, xilaskar döyüşçü 15:27, 18 mart 2024
İMKANSIZ AİLƏLƏRƏ BAYRAM SOVQATI PAYLANILDI - GÜLAĞA TƏNHANIN TƏŞƏBBÜSÜLƏ11:48, 18 mart 2024
Masallılı güləşçilər beynəlxalq turnirin mükafatçısıdır 19:53, 17 mart 2024
2024-cü ilin Gənclər Paytaxtı Lənkəranda Novruz festivalı 17:49, 17 mart 2024
“Aqrar biznes festivalı” – Masallıda 18:12, 14 mart 2024
Novruz düşüncəsi: Səməni 13:40, 14 mart 2024
Düşmən çəpəri, yurd sipəri 17:07, 13 mart 2024
Masallı məktəblərində “İdman həftəsi” keçirilib 19:59, 12 mart 2024
Cəsur komandir: ”Qorxu ölüm deməkdir” 19:12, 11 mart 2024
Dünya çempionu, XTQ zabiti 18:29, 10 mart 2024
EŞQ İLƏ DOLU KÖNÜLLƏR QOCALMAZ 16:24, 09 mart 2024
Masallı güləşçiləri Bakıdan 11 medalla geri dönüb 19:07, 04 mart 2024
Təzə Alvadıda qaz xəttinin çəkilişi işlərinə baxış keçirilib - Masallıda 18:20, 29 fevral 2024
Əzizabad kəndində daha 17 ev təbii qazla təmin edilib - Masallıda 18:12, 29 fevral 2024
 

Bütün hüquqlar qorunur © 2024

Haqqıımızda | Saytda reklam | Bizimlə əlaqə