Masallıda Atropatena dövrünə aid tədqiqat aparılıb

AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, t.ü.f.d., dosent Anar Ağalarzadə Masallı rayonunda elmi ezamiyyətdə olub. İnstitutdan verilən məlumata əsasən ezamiyyətdə məqsəd Masallı Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində saxlanılan “Muğan arxeoloji mədəniyyəti”nə aid materialların, eyni zamanda 2022-ci ildə rayonun Əminli kəndi ərazisindən təsadüfən tapılan Atropatena dövrünə aid tapıntıların üzərində elmi tədqiqatlar aparmaq idi. 
Ötən il rayonun Əminli kəndi ərazisində, kənd sakinlərindən birinin həyətyanı sahəsində təsərrüfat işləri aparılarkən təsadüfən aşkarlanmış küp qəbirə əsasən müəyyən edilmişdi ki, ərazi böyük nekropoldur. Kənd sakinlərinin dediyinə görə, XX əsrin 80-90-cı illərində ətrafda yaşayış evləri tikilən zaman bu tip çoxlu sayda küplər üzə çıxmış və təəssüflər olsun ki, qəbirlər dağıdılmışdır. 
Qeyd etmək lazımdır ki, Əminli qəbrinin dəfn avadanlığı içərində sarmat-alan və Parfiya mənşəli məmulatlar aşkarlanmışdır. Bəzəklərdən iki ədəd tunc sırğa qalın halqavari məftildən olub kəskin rütubətin təsirindən ciddi korroziyaya uğramışdır. Digər əşya da qalın tunc məftildən düzbucaqlı formada hazırlanmış kəmər başlığıdır. Sadə formalı kəmər başlığının eni və uzunu simmetrik olub 3,5 sm-dir. İnsan skeletinin yanından tapılmış 1 ədəd dəmir xəncər rütubətin təsirindən güclü korroziyaya uğramışdır. Əminli küp qəbrindən tapılan xəncər sarmat tipli olmuş və onun oxşarlarına Mərkəzi Asiyada, Qara dənizin şimal sahilləri və Krımda, Don və Dnepr çaylarının ətrafındakı sarmat abidələrində, Şimali Qafqaz, Dağıstan və eləcə də Azərbaycanın sarmat-alan dövrünə aid arxeoloji abidələrində kifayət qədər rast gəlinmişdir. 
Xəncərin yanında tapılmış 1 ədəd sümük dəstəkli bıçaq da maraqlı tapıntıdır. Sümük dəstəyin üzərindəki həndəsi və nəbati təsvirli naxışlar maraq doğurur. Hər iki tərəfin sonluğunda batıqlardan ibarət bir cərgəli naxışlardan sonra rombşəkilli təsvirlər əhatələyir. Belə oxşar texnikalı naxışlar və rombvari təsvirlər Krım yarımadasındakı Fanaqoriya şəhərinin son antik dövr təbəqəsindən və sarmat dövrünə aid Karpat-Mədənçi abidəsindən aşkar edilmiş piksidlərin (parfümeriya qablarının) üzərindən məlumdur. 
Əminli küp qəbrindəki insan skeletinin ağız hissəsindən 1 ədəd sikkə də aşkar olunub. Sikkə rütubətin təsirindən çox güclü aşınmaya məruz qalıb. Pulun üzərində numizmat, t.ü.f.d., dosent Akif Quliyev tədqiqat işi aparmışdır. Onun gəldiyi nəticəyə görə, bu aşağı əyarlı və Ekbatan zərbi olan Parfiyaya məxsus gümüş draxmadır. Bu sikkə Qotarsın draxmaları tipində imitasiya kimi hazırlanmış və tədavüldə istifadə edilmişdir. 
Ezamiyyət müddətində eyni zamanda rayonun Bədalan və Məmmədoba kəndlərinə səfər edilmiş və bu kəndlərin ərazisində böyük ölçülü kurqanlar qeydə alınmışdır. Bədalan və Məmmədoba kurqanları bir-birindən təqribən 1 km aralıda salamat vəziyyətdə olub, diametrləri təxminən 50 m, hündürlükləri 5-6 metrə çatır. Bölgənin Tunc-İlk Dəmir dövrünə aid dəfn adətlərinin izlənilməsi üçün bu kurqanların qazılmasının böyük əhəmiyyəti vardır. Nəzərə alsaq ki, vaxtilə XX əsrin 60-70-ci illərində bölgədə təsərrüfat işləri zamanı dağılmış kurqanlardan zəngin dəfn avadanlıqları üzə çıxmış və zaman-zaman rayon muzeylərinə təhvil verilmişdir. Lakin bu günə qədər bu tip heç bir nəhəng kurqanda əsaslı şəkildə qazıntıların aparılmaması bölgənin bəhs olunan dövr dəfn adətləri haqqında kifayət qədər məlumat vermək imkanları xaricindədir. Bütün bunlara əsasən müəyyən edilmişdir ki, rayon ərazisində gələcəkdə arxeoloji qazıntıların aparılması zəruridir.